#76 Kennis Infuus - Is Rood Vlees je Ticket naar Kanker?
Over de zin en onzin van roodvlees-angst
Volgens de WHO kan je roodvleesconsumptie beter beperken tot 500 gram per week, anders neemt je risico op verschillende ziekten, waaronder kanker, flink toe. Nou, die 500 gram per week mislukt mij al geregeld bij mijn ontbijt, dus laten we eens kijken wat de kwaliteit en gedachtegang is van de onderzoeken die deze angstige kijk op rood vleesconsumptie ondersteunen..
Ik weet niet wat het is, maar de afgelopen weken heb ik veel vragen en twijfels te horen gekregen over rood vlees. Men is met name ongerust over de associatie tussen rood vlees consumptie en het risico op darmkanker.
Dit argument wordt door menig veganist aangehaald wanneer ze vertellen waarom ze geen rood vlees eten. Ook de WHO en de IARC beweren stellig, op basis van honderden onderzoeken, dat rood vlees eten wel degelijk met een prijs komt.
Aan de andere kant is darmkanker iets wat de laatste jaren, met name in het westen, enorm toeneemt. We zien darmkanker nauwelijks voorkomen in landen van centraal Afrika of Zuid-Amerika, terwijl er hier ook zeker veel vlees wordt geconsumeerd.
Zo zijn er enorm veel argumenten tegen rood vlees consumptie waar vervolgens weer net zoveel argumenten voor rood vlees tegenover staan. Die argumenten voor ken je wel als je mijn nieuwsbrief al langer leest. Daarom gaan we met name naar de argumenten tegen kijken, om te zien waar ze vandaan komen en of ze daadwerkelijk standhouden.
De argumenten op een rijtje
Wanneer je een uitgebreide research doet naar het idee van de kankerverwekkende eigenschappen van vlees, dan kom je het volgende tegen:
Er zijn een aantal grote cohort studies, zoals die van de WHO en het World Cancer Research Fund (WCRF) die associaties vinden tussen rood vlees en bewerkt vlees consumptie in relatie tot risico op darmkanker
Heemijzer in rood vlees zou de grootste veroorzaker van kankerrisisco zijn als het puur om rood vlees gaat
PAKs en HCA’s zijn kankerverwekkende verbindingen die ontstaan bij het bakken of verbranden van vlees
Bewerkt vlees bevat nitraten en nitrieten die omgezet kunnen worden naar nitrosaminen die kankerverwekkend zijn
Observationele studies
Om te beginnen is het belangrijk te benoemen dat al deze bewijzen op basis van observationele studies gemaakt worden. Dit zijn studies waarbij een hele grote groep mensen wordt gevolgd over een bepaalde periode waarbij ze vragenlijsten moeten invullen over hun leefstijl. In de loop van het onderzoek wordt er gekeken welke klachten of effecten optreden. Ook zijn er observationele studies (case-control) waarbij al deze vragen en vragenlijsten pas achteraf afgenomen worden, nadat het effect is opgetreden.
Hierbij wordt er dus niet in een gecontroleerde setting gekeken naar welke effecten optreden als we groep 1 wél aan iets blootstellen (zoals rood vlees) en groep 2 niet (dit is bijvoorbeeld een randomized controlled clinical trial, of RCT). RCT’s hebben over het algemeen meer bewijskracht en zeggen meer over oorzakelijke verbanden, omdat je beter kunt controleren voor overige leefstijlfactoren die invloed kunnen hebben op de uitkomst. In observationele studies heb je deze controle niet. Dat is wat mij betreft meteen een van de grote problemen wanneer je zo’n zware claim, namelijk “rood vlees eten, maakt je ziek en veroorzaakt kanker”, te verbinden aan dit soort studies.
Waar deze observationele studies wel interessant voor zijn, is het verkennen van mogelijke verbanden. Als het op basis hiervan lijkt dat mensen die vlees eten eerder darmkanker krijgen, dan zou je dit verder kunnen gaan onderzoeken in een studieopzet die je beter dicht timmert.
Iedere extra portie vlees is een risico
De WHO heeft een compleet leefstijldocument (te vinden op wcr.org, Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective) waarin ze onder anderen voedingsadvies geven op basis van een scala aan grote studies. Advies over vleesconsumptie wordt daar breed toegelicht.
Er wordt aangeraden om de grens van 500 gram rood vlees per week niet te overschrijden in verband met verhoogde kans op hart- en vaatziekten en andere ziekten zoals kanker.
Een van de belangrijkste studies waar ze dat laatste op baseren, is onderstaande.
Het gaat wederom om een observationele studie (hoogstens in kaart brengen van correlaties, minder sterk in causatie). Dit zijn een aantal dingen die opvallen aan deze studie.
De conclusie luidt: eet je per dag een portie rood vlees (ongeveer 100 gram onbewerkt vlees) dan neemt je kans op de sterven aan kanker met 10% toe tov iemand die dat niet doet. Eet je per dag een portie bewerkt vlees (ongeveer 28 gram bewerkt vlees) dan neemt je kans om te sterven aan kanker met 16% toe ten opzichte van iemand die dat niet doet.
Hoewel er data is meegenomen van meer dan 100.000 deelnemers, voornamelijk gezondheidsprofessionals, zijn er ook grote minpunten aan de studie opzet. Er wordt namelijk geen onderscheid gemaakt in de bereidingswijze van vlees. In Aziatische groepen zien we dan ook bijvoorbeeld geen verband tussen rood vlees en risico op kanker, terwijl we dit in de VS wel zien. Er zijn dus blijkbaar nog andere veroorzakers van risico, die wellicht niet meegenomen zijn in de data.
Bekende risicofactoren voor kanker, zoals roken en overgewicht worden wel meegenomen, maar andere belangrijke risicofactoren zoals socio-economische status of stress niet.
Al met al heb je zo heel veel data vanuit een hele grote groep mensen, maar het is allemaal zulke algemene informatie dat het weinig zegt over een mogelijk oorzakelijk verband tussen rood vlees en risico op kanker. Die conclusie die je kan trekken is hoogstens in de richting: het huis staat in brand en de brandweer is aanwezig. Zou de brandweer verantwoordelijk zijn voor de brand?
Voor de liefhebber, onderstaande studies worden ook vaak aangehaald binnen deze context.
800 studies naar risico op kanker door vlees
Op basis van onderstaande studie hebben ze rood vlees geclassificeerd als klasse 2A carcinogeen (waarschijnlijk kankerverwekkend) en bewerkt vlees als klasse 1 (kankerverwekkend voor mensen).
De review is gebaseerd op 800 studies, voornamelijk case-control and cohort studies (dus geen RCT’s). Deze studie geeft vooral een duidelijke associatie tussen darmkanker en andere soorten kanker en de inname van bewerkt vlees. Bij rood (onbewerkt) vlees is dat niet zozeer het geval.
De conclusie uit de review is dat iedere extra 50 gram bewerkt vlees dat je per dag eet je kans op darmkanker met 18% verhoogt. Rood onbewerkt vlees moet je 100 gram per dag extra eten om je risico met 17% te laten toenemen.
Als reden voor deze toename worden formatie van nitrosamine uit de nitriet- en nitraten uit bewerkt vlees genoemd, evenals PAK’s en HCA’s bij het bakken van rood vlees. Voor rood vlees wil dat dus zeggen dat de schadelijkheid die gesuggereerd wordt beïnvloed wordt door de bereidingswijze. Bak je vlees zo hard dat het verbrandt waardoor het diep bruin wordt of misschien zelfs wel zwart (zoals op de BBQ) dan zou dat een totaal ander risico met zich meebrengen dan licht bakken zonder deze verbrandingen.
Ook veel van deze observationele studies houden wel rekening met confounding factoren zoals roken en BMI, maar er zijn er maar weinig die verder kijken naar bijvoorbeeld stress, socio-economische status. Laat staan dat er rekening wordt gehouden met factoren zoals kunstlicht of EMF-blootstelling.
Bijna alle data komt van vleeseters uit Europa en Amerika. We weten dat in landen of gebieden als centraal Afrika ook veel vlees gegeten wordt. Toch is hier nauwelijks sprake van darmkanker en veel minder van andere vormen van kanker dan in het westen.
Tot slot, als we naar de risico-inschatting kijken, dan gaat het in bijna al deze studies om een relatief risico. Dat wil zeggen dat je risico op darmkanker door dagelijkse vleesconsumptie van een extra 100 gram je kans op darmkanker relatief zou doen toenemen met 17%.
In Nederland krijgen ieder jaar, op basis van meest recente cijfers, zo’n 12.000 Nederlanders de diagnose darmkanker (dit aantal stijgt wel snel, ook in andere delen van de wereld). Je levenslange risico op darmkanker is momenteel zo’n 5% gemiddeld, puur door Nederlander te zijn. Een toename van 17% door iedere dag 100 gram extra vlees te eten, zou betekenen dat je van een 5% levenslang risico naar nog niet eens 6% levenslang risico zou gaan. Dus de vraag is of het terecht is om je op basis van dit soort associaties (niet eens oorzakelijke verbanden) druk te maken om rood vlees, terwijl we weten dat er ook 101 voordelen te benoemen zijn en mensen ondertussen roken, alcohol drinken, hun bioritme overhoop gooien en zo kunnen we nog wel even doorgaan.
Bewerkt Vs. Rood Vlees
In veel studies is er redelijk wat aanleiding om aan te nemen dat bewerkt vlees (zoals worstjes, bacon etc) het risico op kanker of andere ziekten verhoogt. In tegenstelling tot studies die rood vlees meenemen. Hier blijkt de associatie met kanker telkens vele malen kleiner of zelfs statistisch niet-significant. Zit het probleem hem dan in vlees ansich of hoogstens in de manier waarop we het bewerken?
Daarnaast heb ik geen enkele studie voorbij zien komen die rekening houdt met verschil tussen rood vlees afkomstig van massale bio industrie (en alle ellende waar deze dieren aan onderworpen worden, zowel stress als hormonen, medicatie en bewerkte krachtvoeding) ten opzichte van vlees van biologische of biodynamische oorsprong. Tja, probeer maar eens een paar duizend mensen te vinden die enkel biologisch vlees eten. Die zijn er nog maar weinig, maar wellicht kunnen we wat Kennis Infuus lezers verzamelen ;)
Risico op darmkanker door heemijzer en oxidatieve stress
Heemijzer, een stof die overvloedig aanwezig is in rood vlees, speelt een mogelijke rol bij het verhogen van het kankerrisico, met name voor darmkanker. Veel studies halen aan dat heemijzer de productie van vrije zuurstofradicalen (ROS) stimuleert. Dit kan bijdragen aan weefselschade, DNA-schade en ontsteking van darmwandcellen.
De nuance die echter niet benoemd wordt, is dat heemijzer met name ROS verhoogt wanneer er al sprake van ontsteking in de darmen is. Bovendien heb je talloze anti-oxidatieve systemen die ROS onschadelijk maken, maar 3 keer raden wat uitgeput wordt bij chronische ontsteking van de darmen: je antioxidanten.
Dat betekent dat er dus zeker aanleiding of mechanismen te bedenken zijn waarop heemijzer in voeding of rood vlees kan bijdragen een ROS die op hun beurt weer kunnen bijdragen aan weefselschade, DNA-schade en kankervorming, maar dat zal alleen gebeuren in een al ontstoken darm-milieu. Je kunt heemijzer uit rood vlees nooit aanwijzen als de initiële trigger voor dit probleem. Hoogsten als een vonk die bijdraagt aan het doen ontvlammen van de giftige gassen die er al die tijd al rondhingen.
Waar ook weinig over gesproken wordt is dat Heemijzer (uit rood vlees) veel efficiënter wordt opgenomen dan plantaardige bronnen van ijzer.
Risico op darmkanker door nitriet- en nitraten (conserveringsmiddelen)
Nitraten en nitrieten, veelgebruikte conserveermiddelen in bewerkt vlees zoals worst en bacon, kunnen in het lichaam worden omgezet in mogelijk kankerverwekkende N-nitrosaminen. In de zure omgeving van de maag of door bacteriële activiteit in de darmen worden nitrieten omgezet in stikstofoxiden, die met amines uit eiwitten reageren om nitrosaminen zoals N-nitrosodimethylamine (NDMA) te vormen. Dit proces wordt versterkt bij hoge verhitting, zoals bij het bakken van bewerkt vlees. Volgens Santarelli et al. (2008) in Nutrition and Cancer verhogen nitrosaminen het risico op darmkanker door DNA-schade. Een darmomgeving met weinig antioxidanten kan de vorming van nitrosaminen versterken, waardoor het risico toeneemt.
Wederom speelt ontsteking in het darmmilieu een doorslaggevende rol in het risico op nitrosaminevorming. Bij laaggradige ontsteking is het een kwestie van tijd voordat er darmbacteriën (zoals E. Coli of Clostridium) gaan overgroeien en de omzetting naar kankerverwekkende componenten vergroten. In een gezond darmmilieu zorgen “goede” bacteriën, zoals Lactobacillus, juist voor het remmen van die omzetting.
Bij al bestaande ontsteking in de darmen vindt er verhoogde afbraak en omzetting van weefsel plaats wat meer materiaal beschikbaar maakt om nitrosaminen te produceren. Daarnaast put ook in dit geval ontsteking je antioxidant systemen uit en zal voor een hogere basisproductie van ROS zorgen, waardoor het ontstaan van nitrosaminen uit nitraten en nitriet toe zal nemen.
Met andere woorden: ook je problemen door dit soort conserveringsmiddelen in bewerkt vlees zullen veel groter zijn als je ontstoken darmen hebt, dan wanneer hier geen of nauwelijks sprake van is. Laten we ons richten op het gezond krijgen en houden van de darmen in plaats van als een kip zonder kop rood vlees (of zelfs bewerkt vlees) de schuld geven van iets wat eigenlijk een veel breder probleem van ontsteking, lekkage en verminderde energieproductie in de darmen is.
Conclusie
Nu we de belangrijkste argumenten uit het anti-rood vleeskamp hebben bekeken, denk ik dat een aantal dingen duidelijk zijn geworden.
Er is niet genoeg bewijs om uit te gaan van een causaal verband tussen rood vlees en darmkanker. Hiervoor is de studieopzet (observationeel) simpelweg niet geschikt en zijn de genoemde studies niet goed genoeg voor dichtgetimmerd. Wel is het interessant om verder te gaan verkennen waar deze associatie nou precies vandaan komt. Het is overduidelijk dat bewerkt vlees een hogere associatie geeft. Zou dit aan de nitraten en nitriet liggen of zijn er nog andere factoren? Verder zou het interessant zijn om meer onderzoek te doen naar de bereidingswijze van vlees.
Wat ik enorm mis, zijn grote studies die kijken naar de impact van biologisch en biodynamisch vlees tegenover bewerkt vlees of niet-biologisch vlees. Niet dat we dit nodig hebben om te begrijpen dat biologisch vlees een compleet ander verhaal is dan bio-industrievlees, maar wel als rechtvaardige tegenhanger van de bulk aan data die nu de literatuur bepaalt.
Bewerkt vlees is waarschijnlijk niet de gezondste keuze door conserveringsmiddelen en ontstaan van PAK’s of HCA’s. Bij rood vlees lijkt er veel afhankelijk te zijn van wellicht de bereiding of de context waarin het rode vlees wordt geconsumeerd. Bovendien is de stelling dat nitrosaminen en heemijzer by design kankerverwekkend zijn veel te overdreven. De mate waarin ze schadelijk zijn, is volledig afhankelijk van de staat van het darmmilieu waarin ze terechtkomen.
Nu ik deze hele uiteenzetting heb geschreven besef ik pas dat de hele rood vlees onrust ongelofelijk veel op de Cholesterol Mythe lijkt. Sinds 1950 zijn we wijs gemaakt, op basis van heel slecht observationeel onderzoek, dat cholesterol en verzadigde vetten hart- en vaatziekten zouden veroorzaken. Ook hier zit een kleine kern van waarheid in, want verhoogd cholesterol kan een kettingreactie aan problemen in gang zetten als er sprake is van laaggradige ontsteking. Verzadigd vet of cholesterol op zichzelf is een essentiële bouwstof, een anti-oxidant, materiaal voor je zenuwcellen, celwanden en nog zoveel meer.
Lees dit Kennis Infuus als je hier nog eens in wilt duiken.
Focus op risico
Een trend die we vaker zien in mainstream/modern onderzoek is dat de focus zo wordt gelegd op risico’s en mogelijke schadelijke effecten of stress, terwijl er nauwelijks oog is voor de manieren waarop het lichaam zo goed in staat is om met stress en schade te dealen.
Waarom zou je je druk maken over potentiële schade van een stuk gebakken rood vlees, als je weet dat onze voorouders al honderdduizenden jaren vlees van vuur eten. Is het niet veel interessanter om te begrijpen waarom deze voorouders überhaupt niet te maken kregen met darmkanker. Wat deden zij wel of niet wat wij vandaag de dag over het hoofd zien?
Daarnaast is er veel te weinig waardering voor de enorme nutriëntendichtheid van biologisch vlees en dierlijke producten. Naarmate onze moderne leefomgeving steeds onnatuurlijker wordt, raken we steeds minder in de positie om concessies te doen op brandstof- en nutriëntendichtheid van onze voeding. Goed, dat is een onderwerp voor een ander artikel.
De bottom-line van dit hele verhaal is dus wat mij betreft dat je je veel beter kunt richten op optimaliseren van je vermogen om te herstellen, met stress te dealen en ontsteking op te ruimen. In dit geval in het bijzonder het ontstekingsvrij krijgen van je darmen. Waar in alle genoemde onderzoeken niet over gepraat wordt, is de invloed van bioritme verstoringen, kunstlicht, EMF en mitochondriale stress op darmgezondheid (of beter gezegd: darm-ongezondheid). De darmonderzoeken die ik dit jaar heb gezien van cliënten waar nauwelijks tot geen sprake was van ontsteking of een barrière-lekkage zijn op 1 hand te tellen (en ik zie er aardig wat).
Wil je weten hoe je darmgezondheid eraan toe is en hoe we deze kunnen gaan verbeteren? Dan kunnen we je dat perfect vertellen aan de hand van een intake-gesprek en daaropvolgend ontlastingsonderzoek (en eventueel bloedonderzoek). Als je hiermee aan de bak wilt, dan kan je meer over onze werkwijze lezen via deze link.
Voor nu wil ik je enorm bedanken voor het lezen van dit grote stuk. Laat me weten wat je ervan vond, of je er wat aan hebt en of je vragen hebt. Ik spreek je volgende week weer.
Tot dan,
Lars
Reminder: Vorige week is onze gloednieuwe Leptine Guide uitgebracht. Hij is al enorm veel aangevraagd en heel goed ontvangen. Wat mij betreft was dit nog de grootste ontbrekende gids in ons aanbod, want iedereen in de moderne wereld kan leptine optimaliseren. Via deze link lees je er meer over en kun je er direct induiken.
PS: Wil je dat ik je persoonlijk help om je huidige gezondheidsbarrieres te doorbreken? Meld je dan aan voor een uitgebreide Guiding Sessie. Voorafgaand aan deze sessie vul je een uitgebreid intake formulier in zodat ik me kan verdiepen in je doelen en context. Op deze manier kunnen de 60 minuten van de Guiding Sessie volledig in het teken staan van maximale overdracht van kennis en oplossingen.
PPS: Wil je meer informatie over onze 1:1 trajecten voor een gerichte en intensieve aanpak van “chronische” klachten zoals huidproblemen, darmproblemen, auto-immuunaandoeningen en hormonale klachten? Plan dan een vrijblijvende intake met ons zodat we je een prognose kunnen geven van je behandelopties en bloed- + eventueel ontlastingsonderzoek kunnen gaan doen. Met een goed plan én consistente inzet is er zoveel meer mogelijk dan je denkt.
PPPS: Ben je een high-performing ondernemer, atleet of presteer je op ander vlak op hoog niveau en wil je deze performance verder optimaliseren op basis van innovatieve diagnostiek en intensieve persoonlijke begeleiding? Bekijk dan ons High Performance aanbod en doe een vrijblijvende intake om samen te kijken hoe we jouw prestaties naar the next level kunnen brengen.
PPPPS: Wil je gebruik maken van de hoogste kwaliteit infrarood licht therapie devices of UVB-lichttherapie devices zonder een duur apparaat aan te schaffen. Stuur me een bericht voor de mogelijkheid en prijsopgave voor het huren van een EMR-Tek Inferno (Rood- en infraroodlicht) of een Chroma D-Light (infrarood en UVB). Dit zijn de apparaten die we ook gebruiken in onze 1:1 trajecten en High Performance Trajecten voor optimale lichtwinst.
Aanbevolen door mij:
Naast de elementen van de natuur maak ik gebruik van de volgende bescheiden selectie van hulpmiddelen en tools. Je kunt ze allemaal proberen met kortingscode LARS10:
GRUTTO - Mijn favoriete lokale Vlees en Vispakketten
EMR - TEK - Professionele RLT en UV-Lichttherapie devices
CHROMA LIGHT - Beste UV/Vitamine D Licht Therapie Device
QLARIVIA - Deuterium Arm Water
NOORDCODE - Hoogwaardige Voedingsupplementen
LOPTIMIZE - 100% Rood licht Lampen
365BRILLEN - Goede kwaliteit en betaalbare Blue Light Blockers
HEMNATURE - Natuurlijke Artikelen voor Huishouden en Schoonmaak
Samenwerken
Verspreid het Kennis Infuus!
Via onderstaande button kan je dit bericht delen en je vrienden, familie en kennissen laten abonneren op het Infuus. Mijn dank is eeuwig 🙏🏼